Poka Yoke wordt toegepast bij het ontwerpen van een verbetering of bij het aanpassen van een proces. Het wordt vaak pas gebruikt in de Control-fase van DMAIC, het borgen van het nieuwe proces, maar vaak in de praktijk blijkt dat het al bij het ontwerpen van producten of processen het best kan worden ingezet. Ook wordt deze methodiek toegepast in Zone Control om de fout-preventie zo laag te houden.
Poka Yoke = foutpreventie
Poka Yoke is een Japans woord en betekent ‘onopzettelijke fouten’. Yokeru betekent ‘voorkomen’. Het is dan ook een concept, een manier van denken en absoluut geen systeem. Het idee baseert zich op het feit dat elk mens een fout kan maken. Dit is mens-eigen en deze onopzettelijke fouten (kunnen) blijven terugkeren.
Voorbeelden van onopzettelijke fouten
- Je auto verlaten zonder je lampen uit de doen met de kans dat je accu leeg raakt
- De verwarming vergeten uit te zetten als je het huis verlaat
- Diesel tanken in plaats van benzine
- Kleuren cartridge in de verkeerde dispenser zetten
Speerpunten van Poka Yoke
Voorkomen (Failsave)
De beste Poka Yoke-oplossing is er een die het voorkomt dat er iets fout kan gaan. Een ontwerp dwingt de juiste handeling af. Voorbeelden zijn;
- Het ‘afgeknipte’ hoekje van de Simcard voor de mobiele telefoon
- Het automatisch uitgaan van de autolampen als je de autosleutel eruit haalt
- Gebruik van Geofencing op je mobiel
- Dit zijn enkele voorbeelden maar niet onuitputtelijk
Ontdekt direct en altijd de fout (Visuele hulpmiddel)
De een-na-beste oplossing is om de de fout detecteren. Een piep of lichtsignaal wanneer het fout gaat. Het is meer een achteraf oplossing als het niet beter kan.
Ontdek altijd het gevolg (Visuele stuurmiddel)
De laatste oplossing is de derde niveau van Poka Yoke om alsnog 100% te voorkomen van fouten in die gevallen die niet in de eerste 2 oplossingen het gevolg kunnen voorkomen. Dit is de laatste red-middel, een middel om te informeren hoe er goed gewerkt moet worden.
Voorbeelden van visuele stuurmiddelen zijn;
- Pijl bij het benzinepomp-icoontje (Dashboard) welke aangeeft aan welke kant de tankdop van de auto zich bevindt
- De extra verkeersborden in het verkeer
- Per mail bericht ontvangen dat je nog niet betaald hebt
Poka Yoke ≠ Foolproof
Soms wordt ook een Poka Yoke-oplossing een fool of hufter-proof oplossing genoemd. Dit suggereert dat mensen minimaal “fools”, in het ergste geval een hufter mentaliteit hebben, als men een fout maken. Dat is niet juist en daarom is deze term ongelukkig gekozen. Een stappenplan ter voorkoming tot een Poka Yoke-ontwerp of -oplossing is er helaas niet. Wel zijn er mensen die het concept begrijpen en met (veel) creativiteit een Poka Yoke ontwerp bedenken. Het kenmerk van een Poka Yoke-oplossing is dat het een (goedkope) oplossing is die (vrijwel) in 100% van de gevallen werkt en/of die bij gebleken afwijking tot directe actie leidt van de gebruiker.
Er zijn valkuilen
Een valkuil is dat de mening dat Poka Yoke niet echt nodig is, dit omdat foutloos werken nu eenmaal een kwestie van discipline of aandacht is van het management. Discipline is welkom, maar vergt intensief aandacht maar leidt nooit tot 100% tot de gewenste resultaten.
3 soorten en 5 stapjes Poka Yoke
6 Stappen van Poka Yoke
- Beschrijf het defect of gewenste oplossing van het probleem
- Gemba Time! Gemba betekent werkvloer. Dit is de plek waar het proces verloopt en waar oorzaken plaats vinden
- Analyseer diepgaand het proces dat het defect veroorzaakt
- Wat is de root-cause van het defect? Ga diep, wees accuraat
- Bedenk en implementeer een Poka Yoke oplossing.
- Documenteer en communiceer dit, dit zorgt voor lerende organisatie van Continue verbeteren
3 Soorten Poka Yoke
- Visuele hulpmiddelen: deze middelen kun je zien en brengen de werkwijze in beeld: dit kan serie van foto’s zijn waar stap voor stap uitleg gegeven wordt hoe iets in elkaar gezet moet worden
- Visuele stuurmiddelen: dit kan bijvoorbeeld een rode pijl op een foto zijn met duidelijke tekst wat men juist moet voorkomen
- Failsafe: dwingende instructie ter voorkoming: de machine start pas als beide startknoppen door de medewerker tegelijkertijd ingedrukt wordt gehouden
Tools die kan gebruiken voor Poka Yoke
Bij Poka Yoke heb je verschillende Lean tools die je kan gebruiken
- Process Mapping: een visueel overzicht van het proces binnen de organisatie;
- 5 times Why: door 5 keer de waarom vraag te stellen kom je steeds dichter bij de kern van het probleem en uiteindelijk de oplossing;
- Gemba Time!: Ga naar de werkvloer. Hier vinden de processen plaats en hier liggen ook de bronnen voor fouten;
- Cause and Effect Diagram: een tool die problemen in kaart brengt.
- FMEA(6 Sigma): staat voor Failure Modes and Effects Analysis.
